MANİPÜLE ETMEK / EDİLMEMEK

“Gördüğüm kadarıyla onu asla öldürmüyor, sadece oynayıp yoruyor;

yorup bırakıyor ki bir sonraki sefere yine oynayabileceği bir av olarak yaşayabilsin.”

İster sevgiliniz ya da eşiniz, ister patronunuz, ister başbakanınız olsun, manipüle edilmek sizi her zaman üzecektir. Hayatınız boyunca birtakım manipülatörler tarafından yaratılmış engellerle mücadele etmek zorunda kalacaksınız. Manipülasyon; bir bireyden, bir topluluktan, bir kurumdan, medyadan veya devletten gelebilir.

Manipülatörler aşağıda sayılan 33 davranışta bulunurlar. Bunların tümü temelde birbiriyle bağlantılı bir manipülasyon sürecidir. Manipüle edilenler, bunu anladıklarında iş işten geçmiş olur ve emekleri manipülatör tarafından ustaca çalınmış olur. Manipüle edilmemek veya kötü ruhlu bir insansanız, daha etkili manipülasyon yapabilmek adına bunları dikkatinize sunarım.

1- Manipüle eden kişi, gerçekten mutlu olmanızı değil, anlık olarak mutlu hissetmenizi tercih eder. Sizi yerli yersiz övgüye boğar.

2- Manipüle eden kişi, hareketlerinden çok sözlerine güvenmenizi ister.

3- Ona olabildiğince uzun süre bağımlı kalmanız için uğraş verir.

4- Farklı bakış açılarını araştırmanızı ve değerlendirmenizi istemez.

5- Hiç durmadan, dikkat dağıtıcı bilgi akışı sağlar, gerçeğe odaklanmanızı engeller.

6- Bilgiyi size “ihtiyacınız olan bir şey” olarak sunar. Ancak kullanmanızı arzulamaz.

7- İnsanların bir şeyi tekrar tekrar yapmasının, o şeyin doğru olduğu anlamına geldiğine inanmanızı ister. Sürü psikolojisi içindeki toplumu kısmen tatmin edecek kadar çobanlık yapmanızı ister, kendisini ise sürünün yegâne sahibi olarak görür ve öyle gösterir. Et, süt, yün gibi getirisi olan her şey sürünün sahibine aittir.

8- Farklı bir düşünce hakkında anında negatif bir tepki vermenizi ister. Böylece farklı düşünceleri hemen bir kenara iter duruma gelir, uyumsuz bilinirsiniz.

9- Sizi sürekli meşgul tutmaya çalışır, böylece kendi iç dünyanıza vakit ayıramamaya başlarsınız.

10- Kalbinizin sesini dinlemenizi istemez, çünkü onun sesi “tek doğru” yoldur.

11- Onun “en iyi” olduğuna inanmanıza ihtiyaç duyar, böylece onun düşünceleri/inanışları sizin için de “tek çıkış yolu” hâline gelir.

12- Manipüle eden kişi, başka insanların başarı veya başarısızlıklarından ders çıkarmanızı istemez. Hatta başkalarıyla görüşmenizi hiç istemez.

13- Onun size verdiği güveni, kendinizi geliştirmeye tercih etmenizi, başarı için yeterli bulmanızı ister.

14- Eleştirel düşünce ve analizi negatif davranışlar olarak görür, sorgulamanızı asla istemez.

15- Manipüle eden kişi, sözde yardım eder gibi görünür ama sizden daha çok fayda sağlar. Sizden alabileceği her şeyi almayı, kullanabileceği kadar kullanmayı hedefler.

16- Ona güvendiğinizde sizden daha çok faydalanır. Sizi kendi reklamını yapmak için kullanır. Artık güvenmediğinizi, reklamını yapmadığınızı sezdiğinde ise toplum önünde size zarar vermeye, sizi karalamaya çalışır.

17- Doğruyu söylemeye çalışanı yok etmek ister. Bu bir hedef şaşırtma taktiğidir.

18- Sempati, gözyaşı ve duyguları kullanır, manipülatör her zaman mağdurdur, kendini daha iyiye ulaşmak adına büyük bir mücadelenin yıllardır içindeymiş gibi tanıtır.

19- Bireysel ya da kurumsal hiçbir sorumluluk almaz. İyi olursa ondan, kötü olursa başkalarından bilinir.

20- Olgunlaşmanız ve işe yoğunlaşmanız yerine, sık sık eğlenmeyi tercih etmenizi ister.

21- Size başka insanların hayatını göstererek bir şeyleri arzulamanızı bekler.

22- Sadece onun bakış açısı ve verdiği bilgilerle bir sonuca ulaşmanızı ister. Akademik davranmanızı ve uzlaşmacı olmanızı istemez.

23- Düşünmeye hâliniz kalmasın diye sizi yorgun tutar. Yorgun olduğunuza sizi ve yakın çevrenizi inandırmaya çalışır. Bu ortamda, toplum gözünde size yardım eder görünür.

24- Amacı hiçbir zaman sizin özgürlüğünüz değildir. Ona daima bağımlı olmanızı ister.

25- Size seçim yaptığınızı düşündürtür, fakat seçeneklerin tümü manipülatör tarafından önceden belirlenmiştir.

26- Sizi sevmek veya kabul etmek için kısıtlı imkânlara sahip olmanızı ve öyle kalmanızı ister. Sizi, maddi-manevi yönlerden hep muhtaç durumda bırakmak ister.

27- Kilitli her kapının anahtarının yalnızca manipülatörde olduğuna inanmanızı ister.

28- Kendinizi tanımanıza yardımcı olmaz. Çevrenin de sizi gerçekte olduğunuz gibi tanımasına engel olur. Onlara sizi olduğunuzdan farklı biri olarak, kendi amaçları doğrultusunda tanıtır.

29- Hiç usanmadan beyninizi yıkamaya çalışır. Böylece kendi isteklerini sizin üzerinizden eyleme çevirir.

30- Sizi olduğunuz yerde tutmak için kafa karışıklığı yaratır ve yapmak istediğiniz işlerin tartışmalı olduğunu savunur. Toplumu her işin muallakta kaldığına inandırır. Bunu gerektiği zaman aleyhinize kullanır.

31- “Geçmişin bir önemi yoktur” sözleri hem bir delinin, hem de manipüle eden bir kişinin ağzından çıkabilir. Geçmişten ders çıkarmanızı istemez, tarihi gerçekleri saptırmaya çalışır. Kendi istediği gibi bir tarih yazmaya çalışır, nasılsa birkaç nesil sonrası gerçekte neler olup bittiğini bilmeyecektir.

32- Çoğunluğun yararına olan şeyleri kabullenmenizi ister ama bireyi yok sayar. Manipülatör her ortamda genel geçer, süslü cümlelerle topluma oynar ve beğeni toplarken, sizi de bireylerin gözünde hedef hâline getirir.

33- Manipüle eden kişi her zaman verdiğinden fazlasını alır. Verdiklerine kanmayın, aldıklarına dikkat edin. Daha fazla alamayacağını anladığı anda size çok yönden zarar verme durumuna geçer. Bu durumda manipülatör, ustaca kurgulanmış yalanlarla ve şahane palavralarla sizin çevrenizi de aleyhinize olacak şekilde manipüle etmeye çalışır. Bu yalanlar görünüşte hiç karmaşık değil, aksine herkesin anlayabileceği kadar basittir ve genelde gerçeğin tam tersidir. Böylece sizi manipüle edemediğinde başka manipüle edeceği, size karşı çalışacak kişileri veya kitleyi bulması kolay olacaktır.

***

Önceleri, karşınızdakinin size yaptığı manipülasyonu fark etmediğiniz sürece aranızda sorun yoktur. Çünkü sizi kendi uydusu olarak kullanır ve siz onun istediği şekilde davrandığınız sürece manipülatörün keyfi yerindedir. İşi siz yapıyor, tüm sorumluluğu siz üstleniyorken elde edilen başarıyı ise manipülatör bir şekilde kendine mâl ediyor, topluma bu şekilde aktarıyordur. Yani siz çalışırken, o kazanıyordur. Eğer istediği şekilde çalışmaz, hatta hiç çalışmazsanız manipülatör için kullanışsız bir unsura dönüşürsünüz ve kısa sürede sizi bir yük olarak görecek, yerinize koyacak alternatifler bulacaktır.

Evet, başkalarını manipüle etmek, zeki insanlara has bir ustalık gibi duruyor. Bunu yapabilmek, üzerinde çalışacağı avını seçmek, sonra o kişiyi istediği gibi yönlendirmek, kendi yararına olacak şekilde olabildiğince fazla ondan yararlanmak, kendi egosunu onun üzerinden ve hiçbir risk almadan tatmin etmek kolay bir iş değildir. Yeri geldiğinde kendinin ya da toplumun mutsuzluğunun nedenini o kişiye yüklemek, yeri geldiğinde onu suçlamak ve sorunların kaynağı olarak onu göstermek ustalık işidir. Hatta ona da kendini suçlu, beceriksiz veya yetersiz hissettirip, umutlarını ve heveslerini kırarak yaptığı işe olan inancını yitirmesini sağlamak, kişiyi yorgun olduğuna inandırarak her şeyi bıraktırmak ve tüm bunları yaparken de kendini herkesin ve her şeyin üzerinde liyakatli biri olarak lanse edebilmek herkesin yapabileceği iş midir? Öncelikle manipülasyon üstadının mutlaka zeki bir insan olması lazımdır, ki işler kötü gittiğinde kendisi bir zarar görmesin. Fakat manipülatör üstadı olmak için zekâdan daha çok bencillik (egoizm), ikiyüzlülük, yalan ve palavraları detaylı kurgulama yeteneği, vicdansız olmak, lisana hakimiyet, geçmiş tecrübe birikimi, sağlam bir hafıza, kindar olmak, insan psikolojisini bilmek, felsefe yapabilmek, yapılan tüm iyi işleri toplum önünde şahsen sahiplenmeyi ya da bunlardan maddi-manevi rant elde etmeyi ve dağıtmayı istemek de gereklidir. Kısacası sadece zeki olmak manipülatör olmaya yetmez. Kötü ruhlu, utanmaz-arlanmaz olmanın yanında pek çok konuda da üst seviyede eğitimli olmak gerekir.

Belli mesleklerin erbabı olmak, ekonomik, siyasi ya da kaba güç sahibi olmanın da hayatın doğal akışı içinde usta bir manipülatör olmayı kolaylaştırdığı bir gerçektir. Mesela yazılı ve görüntülü medya, sinema-tv ve basım-yayım sektörleri pek çok manipülatörün ortalıkta cirit attığı bir mecradır, hukukçuların da iyi manipülasyon yapması çoğu zaman istendik bir özelliktir.

***

Dönelim en başa:

“Gördüğüm kadarıyla onu asla öldürmüyor, sadece oynayıp yoruyor;
yorup bırakıyor ki bir sonraki sefere yine oynayabileceği bir av olarak yaşayabilsin.”

Manipülatör tarafından av olarak kullanıldığınızı anladığınızda, kullanışsız olmaktan göreceğiniz zararları tümden göze alabilirseniz, manipülasyondan kurtulabilirsiniz; ancak bunun mutlaka bir acı reçetesi olacaktır. Buna rağmen, “zararın neresinden dönülse kârdır” diyerek cesaret gösterebilenler kendi üzerlerindeki manipülasyona son verebilirler. Oyuncak olmaktan kurtulmanın ve özgür olmanın bedeli her neyse ödenecektir elbet…

Birkaç kez sistemli manipülasyona maruz kalıp da, yapılan manipülasyonları iş işten geçmeden anlayanlardanız çok şükür. Neticede diyebileceğim tek şey şu: Uyanık geçinenlere karşı siz de daima uyanık olmak zorundasınız! Benzer şeyleri yaşadık, biliyor da söylüyoruz.

Uyanık olun… DAİMA!